test

LIFE Afon Dyfrdwy

Afon Dyfrdwy

Prosiect gwerth £6.8 miliwn yw Prosiect LIFE Afon Dyfrdwy i drawsnewid Afon Dyfrdwy a'i dalgylch drwy adfer yr afon a'i hamgylchoedd i'w cyflwr naturiol. Bydd hyn yn dod â sawl mantais i'r amgylchedd, yn benodol gwella niferoedd yr eogiaid, lampreiod a misglod perlog i'w helpu i fod yn fwy cynaliadwy yn y dyfodol.

Afon Dyfrdwy yw'r afon fwyaf yn y Gogledd ac mae ganddi ddalgylch o fwy na 1,800 km². Mae ymhlith yr afonydd sy’n cael eu rheoleiddio fwyaf yn Ewrop, ac ynghyd â Llyn Tegid, mae wedi'i dynodi’n Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA).

O'i rhagnentydd yn ucheldiroedd Eryri, mae Afon Dyfrdwy yn disgyn drwy Lyn Tegid, y llyn naturiol mwyaf yng Nghymru. Ar ôl llifo drwy gwm eang i Gorwen, mae'n disgyn i'r dwyrain drwy fro odidog Llangollen, o dan Ddyfrbont Pontcysyllte – sy’n Safle Treftadaeth y Byd - cyn torri trwy droedfryniau ger Bangor Is-coed, ac yna ymlwybro i'r gogledd drwy Wastadedd Sir Gaer i'w chyfyngiad llanwol ger Caer.

Prif ddefnyddiau Afon Dyfrdwy yw ffermio, yn benodol pori gwartheg a defaid; echdynnu dŵr i gyflenwi dŵr i 2.5 miliwn o bobl; twristiaeth, gan gynnwys genweirio hamdden, canŵio a mordwyaeth; a chadwraeth natur.

Y camau gweithredu rydym yn eu cymryd

diddymu cyfyngiadau ar bysgod yn ymfudo a chysylltedd ecolegol ehangach
adfer neu wella prosesau, nodweddion a chynefinoedd ffisegol afonol naturiol yn o leiaf 55 km o afon
gwella arferion rheoli tir amaethyddol a choedwigaeth i leihau mewnbwn maethynnau a gwaddod i'r Ardal Cadwraeth Arbennig
cychwyn ar waith rheoli cadwraeth ar gyfer y fisglen berlog, sydd mewn perygl difrifol
sefydlu a meithrin perthnasau cadarnhaol tymor hir gyda rhanddeiliaid allweddol yn ystod cyfnod y prosiect ac ar ôl hynny

Gwaith cadwraeth

Ein cynnydd hyd yma:

Plannu 10,590 o goed wrth ochr yr afon
Sefydlogi 730 metr o’r lan yn naturiol
Cyflwyno 4,250 tunnell o raean i'r afon
Codi 29 cilometr o ffensys i greu coridorau ar lan yr afon
Ailgyflwyno 1,000 tunnell o glogfeini i'r afon
Tynnu neu addasu 6 rhwystr i helpu pysgod i ymfudo

Pysgod yn ymfudo

Byddwn yn diddymu pum cored yn gyfan gwbl neu'n rhannol yn Afon Dyfrdwy a’i hisafonydd ac yn gosod datrysiadau i helpu pysgod ymfudo mewn chwe chored arall. BHyd yma, rydym wedi tynnu tri rhwystr yn gyfan gwbl ar Afon Tryweryn, Morlas a Meloch, ac wedi newid tair cored arall, gan gynnwys dwy yn Llangollen ac un yn Nant Gwryd yn Nyffryn Ceiriog. Mae rhai o'r strwythurau hyn yn waith ychwanegol i dargedau gwreiddiol y prosiect.

Bydd hyn yn cynyddu mynediad ar gyfer y pysgod ac yn gwella hydromorffoleg mewn 33 cilomedr o afon, a fydd yn fanteisiol i'r holl gynefinoedd a rhywogaethau.

Adfer yr afon

Byddwn yn gwella cynefinoedd mewn rhan dros 6 km o hyd o’r afon, gan gynnwys ychwanegu miloedd o dunelli o raean, cerrig a deunydd pren. Rydym eisoes wedi rhoi 5,500 tunnell o ddeunydd yn yr afon yn ystod hanner cyntaf y prosiect, gyda mwy i ddod dros y ddwy flynedd nesaf.

Bydd o leiaf 35 km o dir ar hyd y glannau yn cael ei adfer drwy bori a reolir, ffensys a phlannu, a bydd 2 km o amddiffynfeydd glannau ac argloddiau artiffisial hanesyddol yn cael eu gwaredu neu eu torri. Hyd yma, rydym wedi cwblhau gwerth 29 cilomedr o ffensys a phlannu 10,590 o goed.

Rheoli tir

Byddwn wedi gwella seilwaith coedwigaeth drwy osod croesfan afon a uwchraddio 11 o gwlferi draeniau coedwigaeth, a fydd yn lleihau'r perygl o lygredd mewn 600 hectar o goedwigaeth yn nalgylch yr Ardal Cadwraeth Arbennig.

Drwy weithio'n agos gyda ffermwyr, byddwn yn helpu i wella arferion amaethyddol i leihau mewnbwn maethynnau, cemegion a gwaddod i'r Ardal Cadwraeth Arbennig.

Rheoli cadwraeth ar gyfer y fisglen berlog, sydd mewn perygl difrifol

Gan ddefnyddio stoc misglod perlog Afon Dyfrdwy, byddwn yn magu mewn caethiwed a rhyddhau misglod perlog ifanc i gynefin addas. Byddwn yn parhau gyda'r rhaglen hon ar ôl i'r prosiect gael ei gwblhau nes bod y boblogaeth yn cael ei hailsefydlu.

Gweithio gyda'n cymuned leol

Bydd y cymunedau sy'n byw ar hyd Afon Dyfrdwy a Llyn Tegid wrth wraidd y prosiect. Byddwn yn gweithio'n agos gyda phobl leol i sicrhau eu bod yn deall gwerth biolegol, cymdeithasol ac economaidd y cynefinoedd a rhywogaethau, yr afon a'r Ardal Cadwraeth Arbennig o safbwynt eu pwysigrwydd hanesyddol a phresennol. Ein gobaith yw y bydd pobl yn teimlo mwy o ymdeimlad o berchnogaeth a chyfrifoldeb cymunedol dros Afon Dyfrdwy ac yn sicrhau bod etifeddiaeth y prosiect yn parhau am flynyddoedd lawer i ddod. Byddwn yn annog pobl i gymryd rhan cymaint â phosib drwy gynnal dros hanner cant o ddigwyddiadau yn ystod oes y prosiect, gan gynnwys teithiau ar hyd yr afon a sgyrsiau amdani, gweithdai, diwrnodau agored, a rhaglenni gydag ysgolion.

Canlyniadau'r prosiect

adfer prosesau a morffoleg afonol naturiol
cynefinoedd a rhywogaethau wedi’u symud tuag at statws cadwraeth ffafriol
gostyngiad mewn llygredd yn yr afon gyda manteision ar gyfer bioamrywiaeth a dŵr yfed
gwella poblogaethau eogiaid a physgod eraill

Dysgu mwy am ein prosiect

Gwrandewch ar ein straeon

Cerdd: Taith Afon Dyfrdwy
Podlediad Eryri: Afon Dyfrdwy

Cysylltwch â ni

Am ragor o wybodaeth, neu i gysylltu ag aelod o'r tîm, e-bostiwch lifedeeriver@cyfoethnaturiolcymru.gov.uk

Cyllid

Ariennir prosiect LIFE Afon Dyfrdwy (LIFE18 NAT/UK/000743) gan raglen LIFE yr Undeb Ewropeaidd, Llywodraeth Cymru, Asiantaeth yr Amgylchedd, Dŵr Cymru a Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri. Bydd y prosiect, a ddechreuodd ym mis Medi 2019, yn cael ei gynnal tan fis Rhagfyr 2024.

Diweddarwyd ddiwethaf