Trwyddedau gwiberod, nadroedd y glaswellt, mwydod araf, madfallod cyffredin

Ceir chwe rhywogaeth o ymlusgiaid y tir brodorol yng Nghymru. Mae eu niferoedd wedi disgyn ym Mhrydain wrth i gynefinoedd naturiol ddiflannu. Hefyd, mae nadredd, a hyd yn oed y neidr ddefaid, wedi bod yn cael eu lladd yn fwriadol; a thargedwyd madfallod ar gyfer y fasnach anifeiliaid anwes.

Nid yw’r dudalen hon yn rhoi sylw i bob agwedd ar y gyfraith nac ecoleg ymlusgiaid, ond mae’n gyflwyniad i sut y gallwch chi helpu i warchod y rhywogaethau hyn.

Deddfwriaeth y DU

Caiff pob ymlusgiad ym Mhrydain ei warchod rhag ei ladd neu ei anafu’n fwriadol, neu ei werthu, o dan Atodlen 5 o Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981 (fel y’i diwygiwyd). Dyma’r ymlusgiaid:

• Gwiber, Vipera berus
• Neidr y gwair, Natrix natrix
• Neidr ddefaid, Anguis fragilis
• Madfall, Lacerta vivipara

Nod y ddeddfwriaeth hon yw eu gwarchod rhag cael eu herlid, a hefyd rhag eu hecsbloetio gan y fasnach anifeiliaid anwes.

Hefyd, caiff ein hymlusgiad prinnaf, madfall y tywod (Lacerta agilis), a’n holl grwbanod môr eu gwarchod o dan Atodlen 5 o Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981 (fel y’i diwygiwyd) rhag y canlynol:

• tarfu ar y rhywogaeth yn ei man cysgodi neu lochesu
• rhwystro mynediad at ei man cysgodi neu lochesu
• gwerthu / cynnig gwerthu

Gall Cyfoeth Naturiol Cymru roi trwyddedau at ddibenion penodol o dan y ddeddfwriaeth hon, yn cynnwys dibenion gwyddonol, ymchwil, addysgol, cadwraeth a ffotograffiaeth, ond nid ar gyfer datblygu.

Deddfwriaeth Ewropeaidd

Caiff madfall y tywod a chrwbanod môr eu gwarchod o dan Reoliadau Gwarchod Cynefinoedd a Rhywogaethau 2017 (a elwir yn ‘Rheoliadau Cynefinoedd’) oherwydd bod eu niferoedd wedi bod yn disgyn ledled Ewrop dros y degawdau diwethaf.

Mae’r Rheoliadau Cynefinoedd yn datgan bod y canlynol yn drosedd:

• Dal, anafu neu ladd yn fwriadol unrhyw anifail gwyllt sy’n rhan o rywogaeth a warchodir gan Ewrop
• Tarfu’n fwriadol ar unrhyw anifeiliaid gwyllt o’r cyfryw rywogaethau
• Cymryd neu ddifa’n fwriadol wyau anifail o’r fath, neu
• Ddifa neu ddinistrio safle bridio neu fan gorffwys anifail o’r fath

Mae tarfu’n cael ei ddiffinio fel rhywbeth sy’n debygol:

• o amharu ar eu gallu –
  • i oroesi, bridio neu atgenhedlu, neu i fagu neu feithrin eu rhai bach, neu
  • yn achos anifeiliaid rhywogaeth sy’n gaeafgysgu neu sy’n mudo, yn amharu ar eu gallu i wneud hynny
• i effeithio’n sylweddol ar ddosbarthiad neu niferoedd y rhywogaeth y maen nhw’n perthyn iddi yn lleol

Mae yna droseddau eraill yn ymwneud â meddu ar rywogaethau a warchodir, eu cludo, eu gwerthu neu eu cyfnewid.

Am grynodeb o’r darpariaethau cyfreithiol ar gyfer eu gwarchod, gweler Ymlusgiaid ac amffibiaid sy’n cael eu gwarchod gan y gyfraith yng Nghymru.

Trwyddedu

Mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn rhoi trwyddedau o dan Reoliad 55 y Rheoliadau Cynefinoedd er mwyn caniatáu gweithgareddau sy’n ymwneud â rhywogaethau a warchodir gan Ewrop, a fyddai’n droseddau fel arall. Rydym yn eu rhoi at ddibenion penodol a restrir yn y Rheoliadau, os ydych chi’n bodloni’r tri phrawf canlynol:

• diben y gwaith yw diogelu iechyd y cyhoedd neu ddiogelwch y cyhoedd neu unrhyw reswm hanfodol arall sydd o fudd cyhoeddus tra phwysig yn cynnwys rhesymau cymdeithasol neu economaidd eu natur a chanlyniadau buddiol sy’n bwysig iawn i’r amgylchedd
• does yna ddim dewis arall boddhaol
• ni fydd y weithred a awdurdodir yn cael effaith niweidiol ar y gwaith o gynnal poblogaeth y rhywogaeth dan sylw ar statws cadwraethol ffafriol yn eu hystod naturiol

Mae dibenion trwyddedu eraill yn cynnwys y canlynol:

• dibenion gwyddonol ac addysgol
• gosod modrwy neu nod
• gwarchod anifeiliaid gwyllt neu blanhigion gwyllt
• gwarchod unrhyw gasgliad sŵolegol neu fotanegol
• atal clefyd rhag lledaenu
• atal difrod difrifol

Gwneud cais ar gyfer trwydded arolygu

Os hoffech gyflwyno cais am drwydded arolygu ac os nad ydych wedi meddu ar un o'r blaen, bydd angen i chi ddangos bod gennych yr hyfforddiant a'r profiad angenrheidiol. Bydd angen i chi anfon eich ffurflen gais am arolwg a thrwydded cadwraeth wedi’i chwblhau.

Ffurflen geirda

Os nad ydych wedi meddu ar drwydded berthnasol gennym o’r blaen, rhaid i’ch cais gynnwys ffurflen geirda.

Rhaid i'r canolwyr:

• allu rhoi sylwadau ar eu profiad o weithio gyda'r rhywogaethau perthnasol
• gallu defnyddio'r dulliau a'r offer a gynigir yn eich cais am drwydded
• bod yn gymwys eu hunain a rhaid eu bod wedi dal trwydded berthnasol o'r blaen
• bod â phrofiad o'ch gwaith am o leiaf un tymor arolwg

Dim ond un geirda y gallwn ei dderbyn gan y cwmni rydych chi'n gweithio iddo ar hyn o bryd. Efallai y byddwn yn cysylltu â'ch canolwyr i wirio eu datganiadau.

Pwy all wneud cais am drwydded

Dysgwch pwy sy’n gallu gwneud cais ar gyfer trwydded rhywogaethau gwarchodedig

Adnewyddu eich trwydded ac adrodd ar eich gweithgareddau

Os ydych chi eisiau adnewyddu eich trwydded neu adrodd ar y gweithgareddau ydych chi wedi’u gwneud o dan eich trwydded, bydd angen i chi gwblhau ffurflen gais adrodd ac adnewyddu’r drwydded arolygu.

Diwygio eich trwydded

Gallwch ofyn am ddiwygiadau i'ch trwydded gan ddefnyddio'r ffurflenni perthnasol.

Ffurflen gais i ddiwygio
Ffurflen newid trwyddedai
Ffurflen newid ecolegydd

Cysylltu â ni

Gallwch gysylltu â ni am gymorth ar unrhyw adeg cyn neu yn ystod eich cais ar gyfer trwydded.