Stociau eogiaid a brithyllod y môr yng Nghymru

Gweithdrefnau asesu stoc oedolion

Yn dilyn cyngor gan Gyngor Rhyngwladol Archwilio'r Môr (ICES) a Sefydliad Cadwraeth Eogiaid Gogledd yr Iwerydd (NASCO), defnyddiwyd terfynau cadwraeth a thargedau rheoli cysylltiedig i asesu statws stociau eogiaid yng Nghymru a Lloegr ers dechrau'r 1990au. Diogelwyd y dull gweithredu hwn mewn Cyfarwyddeb Weinidogol ym 1998 a oedd yn ei gwneud yn ofynnol, ymhlith nifer o gamau gweithredu, i osod terfynau cadwraeth a'u defnyddio i asesu stociau'n flynyddol yn ein 23 o brif afonydd eogiaid yng Nghymru. Yn ddiweddar, rydym wedi ehangu'r dull gweithredu hwn i'n 33 o brif afonydd brithyllod y môr.

Eogiaid

Mae modd gweld crynodeb o'n dull gweithredu mewn perthynas ag asesiadau stoc a'r asesiad stoc eogiaid blynyddol (2019) yn y dogfennau y mae dolen atynt isod. 

• Mae’r holl stociau eogiaid wedi'u hasesu ar hyn o bryd yn rhai 'Mewn Perygl' neu ‘Yn Debygol o fod mewn Perygl' o fethu â chyflawni'r targed rheoli
• Mae eogiaid fel rhan o bedwar safle ACA Natura 2000 oll wedi’u dosbarthu’n 'anffafriol'
• Yn genedlaethol ac yn rhyngwladol, ystyrir bod stociau eogiaid "ar eu lefel isaf erioed" (NASCO ac AST).

Brithyllod y môr

Rydym hefyd wedi datblygu ein dull gweithredu i gynnwys asesiad brithyllod y môr sy'n seiliedig ar gydymffurfio â therfynau cadwraeth gan ddefnyddio dulliau sydd gyfwerth neu sydd union yr un fath â'r rhai a ddefnyddir ar eogiaid. Defnyddiwyd dulliau o'r fath gyda brithyllod y môr am y tro cyntaf yn 2016. Mae modd gweld crynodeb o'n dull gweithredu mewn perthynas ag asesiadau stociau brithyllod y môr a'r asesiad stoc brithyllod y môr blynyddol (2019) yn y dogfennau y mae dolen atynt isod. 

• O ran y 33 o brif afonydd brithyllod y môr, mae 29 (88%) o’r stociau wedi'u hasesu’n rhai 'Mewn Perygl' neu ‘Yn Debygol o fod Mewn Perygl’, a dim ond 4 (12%) y nodir ‘Mae’n Debygol nad ydynt mewn Perygl’ yn eu cylch;
• Rydym wedi gweld gostyngiad amlwg mewn stociau ledled Cymru; brithyllod y môr yn y de sy'n achosi'r pryder mwyaf. 

Mae adroddiad blynyddol mwy cynhwysfawr ar statws stociau a physgodfeydd eogiaid yng Nghymru a Lloegr - gan gynnwys cydymffurfiaeth â therfynau cadwraeth - wedi cael ei lunio ar y cyd gan Cefas, Asiantaeth yr Amgylchedd a Cyfoeth Naturiol Cymru; gweler:

Assessment of salmon stocks and fisheries in England and Wales 2019 (Saesneg yn unig)

Assessment of salmon stocks and fisheries in England and Wales (background report) (Saesneg yn unig)