Ailgysylltu pobl â natur

Ailgysylltu pobl â natur

Mae'r thema hon yn ein herio i fod yn fwy creadigol ac egnïol o ran y modd y mae cymunedau yn deall ac yn gwerthfawrogi’r amgylchedd naturiol lleol, ymgysylltu ag ef, ac yn dylanwadu ar eu defnydd ohono.

Mae hyn yn cynnwys sut y gall pobl gael mynediad i fannau gwyrdd a glas, pa gyfleoedd hamdden sy’n bodoli ar dir a dŵr, a sut mae pobl yn dysgu am, ac yn deall, eu hamgylchedd lleol a thu hwnt – a’r gwahanol weithgareddau sy’n digwydd yno, megis ffermio a thyfu bwyd a’r cysylltiadau rhwng y tir, iaith, diwylliant ac iechyd. Mae hefyd yn golygu y dylai'r modd y mae datblygiadau wedi'u cynllunio a'u hadeiladu gysylltu pobl â mannau gwyrdd a glas megis: parciau, yr arfordir, afonydd, llynnoedd, rhandiroedd, a chefn gwlad yn ehangach.  Er mwyn i hynny ddigwydd, mae angen rhoi'r cyfle i bobl gael mynediad at drafnidiaeth werdd megis llwybrau beicio a llwybrau diogel. Dylai mannau cyhoeddus ddiwallu anghenion pobl leol o bob oedran a gallu, felly p'un a fyddant yn y gwaith neu gartref, gall cysylltiad â natur eu helpu i fyw bywyd iachach.

Dylai pobl gael y cyfle i ddeall eu hamgylchedd lleol yn well a'r rôl sydd ganddo yn eu bywydau, hanes a diwylliant. Dylai gwybodaeth fod yn hygyrch ac yn gyfredol. Mae ailgysylltu â natur yn golygu cyfleoedd i fod yn yr awyr agored ymysg natur a sicrhau bod yr amgylchedd yn dod yn rhan bwysig o fywydau pobl sydd i’w chroesawu.

Pam y thema hon?

Er mwyn hwyluso datblygiad y Datganiad Ardal, cynhaliodd Cyfoeth Naturiol Cymru dri gweithdy yng ngogledd-orllewin Cymru yn ystod mis Gorffennaf 2019 yn ogystal â sesiwn ar gyfer staff. Yn seiliedig ar y trafodaethau hyn, roedd yn glir bod cefnogaeth ar gael ar gyfer thema Datganiad Ardal sy'n canolbwyntio ar Ailgysylltu pobl â natur. Yn ogystal, roedd diddordeb gan y cynulleidfaoedd allanol mewn dysgu gydol oes hefyd, felly ymgorfforwyd yr elfen honno yn y thema hon.   Dychwelwyd y themâu a ddatblygwyd i'r rhanddeiliaid ar gyfer eu dilysu yn ein hail rownd o weithdai ymgysylltu ym mis Tachwedd a mis Rhagfyr 2019. Ceir rhagor o wybodaeth a manylion ynglŷn â hyn yn Cyflwyniad i'r Datganiad Ardal ac o fewn Thema Ffyrdd o Weithio.

Er mwyn llywio'r thema hon rydym wedi ystyried:

• Gwybodaeth leol o gyfres o weithdai strwythuredig a gafodd eu hwyluso’n annibynnol ar draws gogledd-orllewin Cymru
  
  
• Y blaenoriaethau a nodwyd yn y Polisi Adnoddau Naturiol; Cyflenwi datrysiadau sy'n seiliedig ar natur, cynyddu ynni adnewyddadwy ac effeithlonrwydd adnoddau, defnyddio dull sy'n seiliedig ar le
  
  
• Gwybodaeth o’r Adroddiad ar Sefyllfa Adnoddau Naturiol am ecosystemau a'u cydnerthedd, a'r risgiau a'r manteision maent yn eu darparu
  
  
• Yr asesiadau a chynlluniau llesiant, a'r blaenoriaethau sy'n dod i'r amlwg trwy Fyrddau Gwasanaethau Cyhoeddus Gwynedd ac Ynys Môn a Chonwy a Sir Ddinbych

Amlygodd rhanddeiliaid allanol yr angen i:

• Ailgysylltu pobl â’u hamgylchedd lleol mewn modd creadigol er mwyn gwella iechyd corfforol a meddyliol, hyder a hunan-barch
  
  
• Cydweithio er mwyn sicrhau bod pawb yn deall y budd y gall amgylchedd iach ei roi i gymdeithas, a chael negeseuon cydgysylltiedig a chlir ynglŷn â chyflwr yr amgylchedd
  
  
• Gweithio i sicrhau bod cymunedau’n cael ymdeimlad o gyswllt â’u hamgylchedd naturiol ac yn teimlo wedi’u grymuso a bod ganddynt rôl weithredol yn y modd y caiff ei reoli. Mae hyn hefyd yn cynnwys cyfranogiad y gymuned a mynediad gwell i dir a reolir gan Cyfoeth Naturiol Cymru a phartneriaid eraill
• Cydweithio i greu mwy o lwybrau teithio llesol ar gyfer nifer o ddefnyddwyr i gysylltu pobl ag adnoddau naturiol i ffwrdd o ffyrdd prysur. Mae angen bod cyfleoedd mynediad yn rhan o gynlluniau datblygu yn y dyfodol
  
  
• Sicrhau ein bod yn creu cyfleoedd ar gyfer addysg ffurfiol ac anffurfiol fel bod gan gymunedau gysylltiad gwell a dealltwriaeth well o'u hamgylchedd lleol

Mae'r thema hon yn cysylltu â blaenoriaethau a nodau llesiant y Polisi Adnoddau Naturiol drwy wella seilwaith gwyrdd a chysylltu pobl â’u hamgylchedd naturiol lleol. Bydd hyn yn cyfrannu at gymunedau hyfyw, diogel ac sydd wedi'u cysylltu'n dda, sy'n gyson â nod cenedlaethol ‘Cymru o gymunedau cydlynus’  Mae hefyd yn helpu cymunedau i ddod yn fwy cynaliadwy a gwydn.

Materion a nodwyd gan rhanddeiliaid:

• Gall mynediad at fannau gwyrdd a glas wneud cyfraniad sylweddol at iechyd corfforol a meddyliol poblogaeth gogledd-orllewin Cymru. Gall rhwydweithiau llwybrau hygyrch, parciau, gerddi, traethau a glannau môr a chefn gwlad yn ehangach chwarae rôl bwysig i wella iechyd a llesiant. Fodd bynnag, nid yw'r rhain bob amser wedi'u lleoli’n agos at ble mae pobl yn byw neu nid ydynt yn cael eu rheoli mewn modd sy’n galluogi pobl o bob oedran a gallu i gael mynediad atynt
  
  
• Mae angen cynnwys pobl yn y gwaith cynllunio a datblygu'r cyfleoedd cywir i gael mynediad at ddŵr, mannau gwyrdd trefol a chefn gwlad sy'n diwallu eu hanghenion ac yn cyfrannu at fuddion iechyd a chymdeithasol cymunedau nawr ac yn y dyfodol
  
  
• Gall cael llai o adnoddau ar gyfer rheoli hawliau tramwy cyhoeddus a mannau gwyrdd gael effaith ar ansawdd y profiad a bod yn rhwystr tuag at ddatblygu cyfleoedd creadigol newydd ar gyfer pobl o bob gallu ac yn ystod bob cam allweddol o’u bywyd. Wrth ddod â phobl a sefydliadau at ei gilydd, gall y rheini sy'n cael y budd mwyaf gael rôl weithredol wrth sicrhau bod seilwaith mynediad y dyfodol yn diwallu eu hanghenion
• Yr angen i annog synnwyr o ddinasyddiaeth, balchder a gwerthoedd cymdeithasol yn ogystal â chydnabyddiaeth o'r rhan rydym i gyd yn ei chwarae o ran deall ein cysylltiad a'n cyfraniad i'r amgylchedd naturiol yn well

Asesiad o gyfleoedd mynediad:

Parciau, gerddi a mannau gwyrdd trefol

Wrth ddefnyddio dull sy'n seiliedig ar le a gweithio gyda phobl sy'n byw yno, rydym yn cydnabod bod cymunedau yn y sefyllfa orau i ffurfio a deall blaenoriaethau lleol, cyfleoedd a dod o hyd i ddatrysiadau ymarferol sy'n dod â'r buddion ehangaf. Bydd hyn yn sicrhau bod pobl leol yn cael budd llawn o'r adnoddau naturiol sydd yn eu hardaloedd. Mae cyswllt rhwng ardaloedd sydd â mwy o fannau gwyrdd hygyrch ac iechyd meddwl a chorfforol gwell. Mae nifer o'n cymunedau mwyaf difreintiedig yn byw ger asedau naturiol nad oes ganddynt gysylltiad â nhw.

Buddion

• Gwasanaethau diwylliannol megis hamdden a'r buddion iechyd cysylltiedig
  
  
• Mae mynediad at fannau gwyrdd trefol yn cysylltu pobl â'n hamgylcheddau parciau trefol traddodiadol a gerddi ac mae'n arwain at werthfawrogiad o seilwaith gwyrdd lleol
  
  
• Bydd cynnwys pobl yn y gwaith o gynllunio mannau gwyrdd newydd a chysylltiadau trafnidiaeth gwyrdd fel rhan safonol o'r broses o gynllunio datblygiadau newydd hefyd yn helpu i sicrhau bod hamdden a buddion iechyd cysylltiedig yn dod yn rhan annatod o fywyd bob dydd

Coetiroedd rhywogaethau â chymysgedd o amwynderau

Mae llawer o fuddion yn gysylltiedig â chreu coetir wedi’I leoli’n briodol: storio carbon, rheoliperygl llifogydd yn naturiol, ansawdd dŵr, mesurau lliniaru llygredd sŵn ac aer, amrywiaeth y rhywogaethau, sgiliau cefn gwlad, swyddi, hamdden a gall helpu i gyfrannu at iechyd a llesiant. Bydd cynnwys pobl yn y gwaith o gynllunio a rheoli mannau gwyrdd yn sicrhau eu bod yn diwallu anghenion cenedlaethau'r presennol a'r dyfodol a helpu pobl i ailgysylltu â natur.

Buddion

• Gwasanaethau diwylliannol megis hamdden a buddion iechyd cysylltiedig
  
  
• Gall cynnwys cymunedau arwain at gysylltiadau cryfach â choetiroedd rhywogaethau â chymysgedd o amwynderau sy'n agos at ble mae pobl yn byw a gweithio
  
  
• Cysylltiadau â chadwyni cyflenwi lleol fel bod y cyhoedd yn gallu prynu cynhyrchion sydd wedi'u cynhyrchu'n lleol. Gallai hyn gynnwys: crefftau coetir, coed tân a bwydydd gwyllt
  
  
• Defnyddio coetiroedd fel adnodd addysgol ar gyfer dysgu gydol oes ac addysg ffurfiol am y bioamrywiaeth sy'n gysylltiedig â choetiroedd cymysg. Gall coetiroedd amwynder hefyd gefnogi datblygiad sgiliau o fewn cymunedau o amgylch rheoli coetiroedd lleol
  
  
• Mae coetiroedd, felly, yn darparu buddion gwasanaethau darparu, diwylliannol a chynnal

Afonydd a dyfroedd mewndirol

Gwella cyfleoedd mynediad at gyrff dŵr mewndirol fel afonydd a llynnoedd ac o’u hamgylch lle bo hynny’n briodol ar gyfer hamdden a buddion iechyd gan gynnwys gwella hawliau tramwy cyhoeddus presennol a llwybrau newydd lle mae eu hangen.

Buddion

• Gwasanaethau diwylliannol megis hamdden a buddion iechyd cysylltiedig
  
  
• Gall cynnwys cymunedau yn y gwaith o ddatblygu cyfleoedd hamdden arwain at gysylltiadau cryfach â'r amgylchedd dŵr lleol yn agos at ble maent yn byw a gweithio
  
  
• Gallai creu llwybrau newydd at gyrff dŵr megis llynnoedd ac afonydd ac o’u hamgylch hefyd annog gwell cysylltiad o ran cynefinoedd a rhywogaethau

Gwlypdiroedd a chorsydd

Gwella cyfleoedd mynediad i gynefinoedd gwlypdiroedd a chorsydd ac o’u hamgylch lle bo hynny’n briodol. Dealltwriaeth well o'r rhwystrau at fynediad a chanfyddiadau ynglŷn â lleoedd sydd y tu hwnt i gyrraedd pobl leol boed hynny o ganlyniad i drafnidiaeth, dealltwriaeth, neu werth.

Buddion

• Gwasanaethau diwylliannol megis hamdden a buddion iechyd cysylltiedig
  
  
• Gall mynediad at brydferthwch cynefinoedd gwlypdiroedd a chorsydd arwain at gysylltiad gwell â’r cynefinoedd amrywiol hyn a'r buddion sydd ganddynt o ran perygl llifogydd naturiol, storio carbon a buddion ar gyfer bywyd gwyllt a gwerthfawrogiad cryfach ohonynt
  
  
• Mae gwlypdiroedd a chorsydd hefyd yn adnodd gwych ar gyfer dysgu gydol oes ac addysg ffurfiol o ran bioamrywiaeth planhigion a rhywogaethau a'r cylch dŵr
  
  
• Gallai creu cysylltiadau a llwybrau newydd i wlypdiroedd a chorsydd ac o’u hamgylch hefyd annog mwy o gysylltiad rhwng cynefinoedd a rhywogaethau

Mynyddoedd, gweunydd a rhostiroedd

Gwella cyfleoedd mynediad i'n hardaloedd ucheldirol megis mynyddoedd, gweunydd a rhostiroedd ar gyfer pob gallu. Dealltwriaeth well o'r rhwystrau at fynediad a chanfyddiadau ynglŷn â lleoedd sydd y tu hwnt i gyrraedd pobl leol boed hynny o ganlyniad i drafnidiaeth, dealltwriaeth, neu werth.

Buddion

• Gwasanaethau diwylliannol megis hamdden a buddion iechyd cysylltiedig o gael mynediad i ardaloedd mwy gwyllt
  
  
• Gallai gwella mynediad presennol ar gyfer pob gallu i'n mynyddoedd, gweunydd a rhostiroedd hefyd arwain at gysylltiad gwell â’r cynefinoedd amrywiol hyn a'r buddion y maent yn eu darparu a gwerthfawrogiad cryfach ohonynt
  
  
• Mwy o werthfawrogiad o nodweddion hanesyddol a geomorffoleg yr ardaloedd hyn

Yr arfordir a thraethau

Cysylltu llwybr yr arfordir â'n cymunedau a rhwydweithiau hawliau tramwy cyhoeddus eraill. Cynyddu llwybrau teithio llesol / defnyddwyr amrywiol, gan gysylltu cymunedau ag adnoddau naturiol lle bo hynny’n briodol.

Buddion

• Gwasanaethau diwylliannol megis hamdden a buddion iechyd cysylltiedig sy’n gysylltiedig â chael mynediad i'n harfordir a thraethau
  
  
• Bydd cysylltu llwybr yr arfordir â'r rhwydwaith hawliau tramwy cyhoeddus ehangach yn helpu i gynyddu cysylltiadau cymunedau â'n harfordir
  
  

Cyfleoedd a nodwyd sy'n ymwneud â'r thema hon:

Mae pobl yn gwerthfawrogi'r hyn y maent yn ei ddeall – wrth ailgysylltu pobl â'u hamgylchedd naturiol lleol, byddant yn cael dealltwriaeth well o'r rôl bwysig y mae eu hamgylchedd lleol yn ei chwarae yn eu bywydau a'r dylanwad y mae'r amgylchedd wedi ei gael ar eu hanes, eu hiaith a'u diwylliant. Bydd pob un o'r cyfleoedd a nodir isod ond yn cael eu cefnogi mewn lleoliadau amgylcheddol briodol. 

Goresgyn materion gyda'n gilydd

• Gall cael llai o adnoddau ar gyfer rheoli hawliau tramwy cyhoeddus a mannau gwyrdd gael effaith ar ansawdd y profiad a bod yn rhwystr rhag datblygu cyfleoedd creadigol newydd ar gyfer pobl o bob gallu ac yn ystod pob cam allweddol o’u bywyd. Drwy ddatblygu dulliau cydweithredol ac arloesi wrth ddod â phobl a sefydliadau at ei gilydd, gall y rheini sy'n cael y budd mwyaf chwarae rôl weithredol i sicrhau bod seilwaith mynediad y dyfodol yn diwallu eu hanghenion.

• Cymunedau sydd yn y sefyllfa orau i lunio a deall blaenoriaethau a chyfleoedd lleol, a dod o hyd i atebion ymarferol sy'n dod â'r buddion mwyaf eang. Helpu i ddatblygu adnoddau o fewn ffiniau'r awdurdodau lleol i ymgysylltu â’r gymuned a gwirfoddoli i gefnogi’r gwaith o gyflwyno Cynlluniau Gwella Hawliau Tramwy (hawliau tramwy a llwybrau a hyrwyddir) a rheoli eu mannau gwyrdd lleol eu hunain yn gynaliadwy.

• Cefnogi ymwybyddiaeth gymunedol, cefnogi pobl a chymunedau i helpu eu hunain, e.e. ymwybyddiaeth o'u hamgylchedd lleol a'r mannau gwyrdd hygyrch sydd ar gael a materion allweddol eraill fel llygredd, tipio anghyfreithlon a bywyd gwyllt. Helpu cymunedau i ddeall ac ymateb i newid, e.e. newid hinsawdd a llifogydd.

• Mae cefnogi ymagweddau creadigol at ddiwydiannau cefn gwlad a chyflogaeth/ennill bywoliaeth yng nghefn gwlad yn gysylltiedig â mynediad cynaliadwy a chyfleoedd hamdden. Creu'r cysylltiadau ag eraill i feithrin cyfleoedd cynaliadwy i fusnesau, lle maent yn ystyried cynaliadwyedd amgylcheddol a bod hyn wrth wraidd eu model busnes.

• Datblygu fforwm ar gyfer darparu a rhannu cyngor, arweiniad a dysgu. Cydweithio’n fwy cydlynol (preifat, cyhoeddus ac elusennau) i ddatblygu cyfleoedd arloesol a chynaliadwy ar gyfer mynediad a hamdden.

Mynediad i fannau glas a gwyrdd (parciau, gerddi, mannau gwyrdd trefol, coetiroedd amwynder, afonydd a dŵr mewndirol, gwlyptiroedd a chorsydd, mynyddoedd, rhostiroedd a gweunydd, arfordiroedd a thraethau)

• Deall pa gyfleoedd, materion a rhwystrau sy’n bodoli i gael mynediad i dir a dŵr a sicrhau bod pobl yn elwa ar gyfleoedd lleol o ansawdd ar hyn o bryd ac yn y dyfodol.

• Mae pobl yn cael y cyfle i ddysgu am, ac i ddeall, eu hamgylchedd lleol a thu hwnt a’r gwahanol weithgareddau sy’n digwydd yno, e.e. ffermio, coedwigaeth, tyfu bwyd, a'r cysylltiadau rhwng tir, iaith a diwylliant.

• Cydweithio i sicrhau bod pawb yn deall y budd y gall amgylchedd iach ei roi i gymdeithas, a chael negeseuon cydgysylltiedig a chlir am hyn ac am gyflwr yr amgylchedd. Gall bod yn yr awyr agored ymysg natur ailgysylltu pobl â’u hamgylchedd lleol mewn modd creadigol er mwyn gwella iechyd corfforol a meddyliol, hyder a hunan-barch.

• Mae presgripsiynu cymdeithasol a chyfleoedd gwirfoddoli yn yr awyr agored yn helpu i gysylltu pobl â'u hamgylchedd naturiol lleol.

• Mae llawer o fuddiannau'n gysylltiedig â chreu coetir amwynder cymysg wedi’i leoli’n briodol (storio carbon, rheoli perygl llifogydd yn naturiol, ansawdd dŵr, lliniaru llygredd sŵn ac aer, amrywiaeth y rhywogaethau, sgiliau cefn gwlad, swyddi a hamdden, a gall helpu i gyfrannu at iechyd a llesiant). Bydd cynnwys pobl yn y gwaith o leoli, cynllunio a rheoli coetir amwynder yn sicrhau ei fod yn diwallu anghenion cenedlaethau'r presennol a'r dyfodol a helpu pobl i ailgysylltu â natur. Er enghraifft, ei ymgorffori fel rhan o fesurau lliniaru cynllunio yn ogystal â bod yn rhan o fentrau posibl y Goedwig Genedlaethol / y Grant Buddsoddi mewn Coetir.

• Cynnydd yng nghyfranogiad y gymuned a mynediad gwell i dir a reolir gan CNC a phartneriaid cyhoeddus a thrydydd sector eraill.

Cysylltiadau addysgol

• Sicrhau ein bod yn creu cyfleoedd ar gyfer addysg ffurfiol ac anffurfiol er mwyn i gymunedau gael gwell cysylltiad â’u hamgylchedd lleol, a gwell dealltwriaeth ohono a phwysigrwydd gwytnwch amgylcheddol mewn ymateb i newid hinsawdd a phwysau dynol.

• Sicrhau bod sgiliau a chrefftau traddodiadol cefn gwlad yn cael eu cynnal – gan sicrhau amrediad o gyfleoedd ymgysylltu lleol ar gyfer addysg ffurfiol ac anffurfiol a dysgu gydol oes.

Cyfathrebu â phobl

• Cyfathrebu mewn perthynas â gweithgareddau, digwyddiadau a lleoliadau lle gall pobl ymgysylltu â byd natur, e.e. trwy brosiectau partneriaeth a'r cyfryngau cymdeithasol.

• Cyrchu cyfleoedd i gydweithredu ar gyfer cyfathrebu a hyrwyddo yn lleol a thu hwnt fel y bo’n briodol.

• Cefnogi a hyrwyddo cadwyni cyflenwi lleol fel bod y cyhoedd a phob busnes a sefydliad lleol yn cyrchu cynhyrchion sydd wedi'u cynhyrchu'n lleol.

• Gweithio gyda thechnoleg ddigidol a phrofiadau rhithwir fel ffyrdd arloesol o gysylltu pobl.

Dealltwriaeth amgylcheddol well

• Cydweithio i sicrhau bod pawb yn deall y budd y gall amgylchedd iach ei roi i gymdeithas, a chael negeseuon cydgysylltiedig a chlir am hyn ac am gyflwr yr amgylchedd.

• Gweithio i sicrhau bod cymunedau’n cael ymdeimlad o gyswllt â’u hamgylchedd naturiol ac yn teimlo wedi’u grymuso a bod ganddynt rôl weithredol yn y modd y caiff ei reoli.

Llesiant

• Gweithio gyda byrddau iechyd a thirfeddianwyr i helpu i hwyluso cyfleoedd ar gyfer presgripsiynu cymdeithasol, atgyfeiriadau gan feddygon, a gwirfoddoli.

• Gwella iechyd a llesiant cleifion, staff a chymunedau trwy gynyddu mynediad i fannau gwyrdd ar dir y GIG neu gerllaw iddo, e.e. Coedwig NHS.

Sicrhau cynllunio datblygiadau yn strategol er mwyn sicrhau cyfleoedd ar gyfer teithio llesol cynaliadwy, gyda chysylltiadau â mannau gwyrdd lleol wedi’u dylunio a'u cynnwys mewn datblygiadau newydd

• Mae angen i ddatblygiadau newydd ystyried arloesi gwyrdd yn eu dyluniadau tai a, lle y bo'n briodol, ymgorffori mannau gwyrdd a rennir, gerddi digonol a/neu randiroedd lleol.

• Dylai cynlluniau datblygiadau newydd hefyd gysylltu â mannau gwyrdd a glas, gan gynnwys parciau lleol, yr arfordir, afonydd, llynnoedd, rhandiroedd a chefn gwlad ehangach. Bydd cynnwys pobl yn y gwaith o gynllunio mannau gwyrdd newydd a chysylltiadau trafnidiaeth werdd fel rhan safonol o'r broses o gynllunio datblygiadau newydd hefyd yn helpu i sicrhau bod hamdden a'r buddion iechyd cysylltiedig yn dod yn rhan annatod o fywyd bob dydd, e.e. cerdded i'r ysgol a chymudo gwyrdd.

• Gwella cyfleoedd a’r gwaith o reoli trafnidiaeth werdd megis llwybrau beicio a llwybrau diogel sy’n cysylltu pobl â pharciau, gerddi, ysgolion, mannau cyhoeddus, traethau, glan y môr a chefn gwlad ehangach mewn ffordd y gall pobl o bob oed a gallu gael mynediad atynt.

• Datblygu rhwydwaith o lwybrau ar gyfer nifer o ddefnyddwyr sy'n cysylltu cymunedau.

Tynnu sylw at lwyddiannau – yn ddiweddar nodwyd Llyn Parc Mawr yn Niwbwrch fel ystafell ddosbarth awyr agored wedi'i hariannu, sydd wedi'i hadeiladu gan ddefnyddio pren lleol a chyda swyddog Ysgolion Coedwigoedd yn cael ei gyflogi i ymgysylltu ag ysgolion lleol. Dylid gwerthuso ac archwilio'r potensial i ailadrodd hyn mewn cymunedau eraill, gyda phwyslais yn benodol ar annog rhannu a dysgu rhwng cenedlaethau. Amlygwyd y Prosiect Ffeniau am Byth hefyd fel enghraifft dda o archwilio cyfle gan bartneriaid i sicrhau bod pobl yn deall pwysigrwydd newid diwylliannol ac ymddygiadol drwy ddull gwell o reoli cynefinoedd a mynediad gwell at ffeniau Ynys Môn. 

Sut olwg fyddai ar lwyddiant?

Byddwn yn gweithio gyda'r themâu ‘Ffyrdd o weithio’ ac ‘Ailgysylltu pobl â natur’ i ddatblygu ffyrdd o fesur llwyddiant mewn cydweithrediad â fforymau asesu lleol, Fforwm Eryri, a phartneriaethau lleol eraill. Bydd pob un o'r cyfleoedd a nodir isod ond yn cael eu cefnogi mewn lleoliadau amgylcheddol briodol. Mae rhanddeiliaid wedi dweud wrthym y dylai llwyddiant go iawn gael ei brofi gan gymunedau ar draws yr ardal gyfan yn y ffyrdd canlynol:

• Cyfleoedd mynediad a hamdden awyr agored ar gyfer pobl o bob gallu ac ar bob cam o’u bywyd sy’n agos at ble maent yn byw a gweithio ac sy'n cynnig dewisiadau hygyrch
  
  
• Ailgysylltu pobl â’u hamgylchedd lleol mewn modd creadigol er mwyn gwella eu hiechyd corfforol a meddyliol, hyder a hunan-barch
  
  
• Gweithio mewn partneriaeth er mwyn sicrhau bod pawb yn deall buddion amgylchedd iach ar gyfer cymdeithas
  
  
• Negeseuon cydgysylltiedig a chlir ynghylch cyflwr yr amgylchedd a'r budd y mae'n ei ddarparu
  
  
• Cyfranogiad cymunedol uwch a mynediad gwell i goetir a reolir gan Cyfoeth Naturiol Cymru ac eraill wrth sicrhau bod cymunedau yn ymwneud yn fwy â'r broses o wneud penderfyniadau fel eu bod yn cyflawni buddion llesiant ar gyfer mwy o bobl
  
  
• Mae cymunedau’n cael ymdeimlad o gyswllt â’u hamgylchedd naturiol ac yn teimlo wedi’u grymuso a bod ganddynt rôl weithredol yn y modd y caiff ei reoli. Er enghraifft, mapio'r hyn sy’n digwydd o fewn cymunedau yn barod, deall beth yw'r bylchau mewn darpariaeth a chyfleoedd posibl yn ogystal â nodi'r hyrwyddwyr cymunedol sy'n gallu annog camau gweithredu
  
  
• Mwy o orchudd coetir cynhenid a chymysg newydd a mynediad i’r cyhoedd yn yr amgylchedd ehangach, ar ffermydd, yn y dirwedd wledig ac o amgylch ardaloedd trefol
  
  
• Sicrhau cyfleoedd i gysylltu â'r amgylchedd lleol ar gyfer addysg ffurfiol a dysgu gydol oes, gyda phwyslais ar ddeall yr amgylchedd lleol a sut i'w ddefnyddio a chael mynediad ato mewn modd diogel
  
  
• Mynediad at fannau gwyrdd lleol, parciau a gerddi gan bob oedran gan ddarparu eisteddleoedd ffurfiol ac anffurfiol, ffynhonnau dŵr, toiledau, parcio ar gyfer yr anabl, a chysgod
  
  
• Datblygu cyfleoedd hamdden a mynediad cynaliadwy at ddŵr megis: pysgota, nofio gwyllt a chanŵio
  
  
• Cynnwys y bobl a fyddai'n defnyddio ac yn elwa ar welliannau i lwybrau beicio a datblygu llwybrau defnyddwyr amrywiol
  
  
• Cyfleusterau yn diwallu anghenion pobl leol o bob oedran yn agos at ble maen nhw'n byw a gweithio
  
  
• Awdurdodau lleol a sefydliadau partner yn gweithio i sicrhau bod Datganiadau Ardal yn rhan o'u gwaith cynllunio a datblygu mewn perthynas â Chynlluniau Datblygu Gwledig a Chynlluniau Datblygu Lleol. Datblygu dulliau ar y cyd i sicrhau nad yw datblygiadau newydd yn cael effaith negyddol ar lwybrau teithio llesol a'u bod yn darparu ar gyfer yn gynaliadwy, ac yn annog, gwelliannau i’r gwaith o ddatblygu cyfleoedd mynediad fel rhan o'r cynllun
  
  
• Defnyddio offer dehongli ac offer ymgysylltu lleol arloesol, sy'n ymgorffori pwysigrwydd yr amgylchedd naturiol mewn modd effeithiol ac yn ennyn gwell dealltwriaeth ohono
  
  
• Gweithio mewn partneriaeth er mwyn casglu ein holl ddata, gwybodaeth ac astudiaethau achos mewn un lle hygyrch e.e. porth Rheoli Adnoddau Naturiol yn Gynaliadwy Cyfoeth Naturiol Cymru a chyfleoedd ar gyfer defnyddio gwyddoniaeth dinasyddion sy'n briodol. Rydym am weithio ar y cyd i ganfod beth sydd angen i ni ei wybod er mwyn datblygu’r thema hon, gan gynnwys nodi ymchwil gydweithredol er mwyn ateb cwestiynau sy'n cael eu gofyn
  
  
• Mae angen gwaith pellach i gasglu data a datblygu dull cyson o fesur cynnydd tuag at lwyddiant. Bydd y gwaith hwn yn cael ei ddatblygu gyda'n grwpiau ffocws ar themâu (gweler y camau nesaf) ac ymgynghori ehangach

Pwy fyddai'n cael budd o hyn?

Mae dull Datganiad Ardal gogledd-orllewin Cymru yn ystyried y buddion ar gyfer bywyd gwyllt a phobl o bob oedran a chefndir economaidd-gymdeithasol. Mae ardal gogledd-orllewin Cymru yn cynnwys ardaloedd sydd dan anfantais yn economaidd. Gall mynediad gwell i fannau cyhoeddus, bywyd gwyllt a choetiroedd lle bo hynny'n briodal helpu i hybu iechyd, llesiant a gwella cyfleoedd ar gyfer addysg a gwaith.

Gall llwybrau mynediad llinol greu ymylon a chynefinoedd coridor newydd ar gyfer bywyd gwyllt, gan gynyddu cysylltiadau ar gyfer pobl a bywyd gwyllt. Bydd ymgysylltu pobl â'u hamgylchedd lleol yn greadigol yn sicrhau bod cyfleoedd mynediad yn diwallu anghenion y rheini fyddai'n cael y budd mwyaf ohonynt.

Trwy ein hymgysylltiad, mae rhanddeiliaid wedi rhoi dealltwriaeth dda i ni o'u blaenoriaethau er mwyn dechrau datblygu'r thema hon, ond rydym yn gwybod bod angen datblygu hyn ymhellach drwy grwpiau ffocws cyn ei phrofi a'i hehangu o fewn y gymuned ehangach wrth i ni roi ein syniadau ar waith ar y cyd.

Gyda phwy rydym wedi gweithio hyd yn hyn?

• Anfonwyd gwahoddiadau i fwy na 450 o bobl ac yn ystod y tri gweithdy a gynhaliwyd, mynychodd 100 o bobl a chyfrannu at y trafodaethau. Rydym wedi datblygu'r thema yn y digwyddiadau hynny ac rydym wedi bod yn ceisio defnyddio ffyrdd gwahanol o gyfathrebu â rhanddeiliaid i annog cyfranogiad a diddordeb parhaus yn y Datganiad Ardal lleol
  
  
• Cynhaliwyd ail rownd o weithdai rhwng mis Tachwedd a mis Rhagfyr 2019 er mwyn adeiladu ar y trafodaethau blaenorol. Rydym hefyd wedi siarad â phartneriaid a gwrando ar eu syniadau ac adborth gan gynnwys: cyfarfodydd Awdurdodau Parciau Cenedlaethol, cyfarfodydd undebau ffermwyr a gweithdai'r Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus er mwyn helpu i ddatblygu cynnwys y themâu
  
  
• Anfonwyd mwy na 500 o wahoddiadau ar gyfer yr ail rownd o weithdai ym mis Tachwedd / mis Rhagfyr 2019 gyda mwy na 100 o bobl yn mynychu
  
  
• Cynhaliwyd cyfres o weithdai ar-lein ym mis Tachwedd a Rhagfyr 2020, lle’r oedd trafodaethau'n canolbwyntio ymhellach ar bob thema.

Beth yw'r camau nesaf?

Byddwn yn datblygu'r weledigaeth ardal gyfan ar gyfer y thema hon gyda rhanddeiliaid– gyda chylch gwaith a chynrychiolaeth eang. Byddwn yn nodi partneriaid posibl ac unigolion/grwpiau â diddordeb, bylchau mewn gwybodaeth, a chysylltiadau â strategaethau a chynlluniau gweithredu lleol, megis Cynlluniau Datblygu Lleol, cynlluniau Parciau Cenedlaethol ac Ardaloedd o Harddwch Naturiol Eithriadol, asesiadau llesiant y Byrddau Gwasanaethau Cyhoeddus, a Chynlluniau Gwella Hawliau Tramwy.

Byddwn yn defnyddio'r wybodaeth a gasglwyd yn ystod y digwyddiadau ymgysylltu â rhanddeiliaid (allanol, mewnol, gyda phartneriaid fel yr Awdurdod Parc Cenedlaethol) i lywio'r gweithgareddau a dylanwadu ar gynlluniau sefydliadol.

Ar gyfer pob thema, bydd angen i ni adolygu'r wybodaeth a'r data sydd gennym hyd yn hyn, penderfynu ar y bobl y byddwn yn siarad â nhw nesaf, chwilio am ddamcaniaethau newid, nodi rhwystrau a sut i’w goresgyn, ac archwilio cyfleoedd am gamau gweithredu priodol. Bydd y Datganiad Ardal yn iterus ac yn newid ac yn datblygu dros amser.  Bydd grwpiau'n gyfrifol am benderfynu pryd y bydd angen i gynlluniau newid a phwy fydd eu hangen i gymryd rhan yn y broses honno.

O hyn, byddwn yn gallu ennyn diddordeb ac ymgysylltu â grŵp ehangach o randdeiliaid y tu hwnt i'r sector amgylcheddol ehangach mewn ffordd wedi’i thargedu a chyda ffocws cryfach ar gynnwys ac ymgysylltu â grwpiau ac unigolion lleol.  Gallai hyn arwain at amrywiaeth o ddulliau gweithredu, gan gynnwys y cyfryngau cymdeithasol, y cyfryngau traddodiadol, cyfarfodydd cymunedol, sesiynau galw heibio a chryfderau ein partneriaid, fel ein bod i gyd yn gweithio gyda'n gilydd i gyflawni gweledigaeth ac uchelgeisiau'r Datganiad Ardal.

Sut mae'r hyn rydym wedi'i gynnig yn helpu i reoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy?

Bydd gwella gorchudd coetir cynhenid cymysg yn agos at ble mae pobl yn byw a gweithio yn helpu i wrthdroi'r dirywiad mewn bioamrywiaeth a darparu buddion o ran cysylltiad cynefinoedd coetiroedd. Mae coetiroedd a choedwigoedd yn dda ar gyfer bywyd gwyllt, maent yn helpu i leihau llygredd sŵn ac maent o fudd i ansawdd aer.

Gall plannu coed trefol o fewn datblygiadau newydd ac mewn parciau a gerddi fod yn fodd cost-effeithiol o fynd i'r afael ag ansawdd aer sy'n dirywio a thymereddau trefol sy'n codi.

Bydd cynnwys neu ymgorffori mynediad i gefn gwlad fel rhan o fywyd beunyddiol drwy annog teithio llesol a chynnwys mannau gwyrdd mewn cynlluniau datblygiadau yn helpu i leihau'r defnydd o geir, tagfeydd a llygredd carbon, gan wneud ein cymunedau yn fwy diogel ac yn fannau mwy dymunol i fyw ynddynt.

Gall mynediad at fannau gwyrdd wneud cyfraniad sylweddol at iechyd corfforol a meddyliol poblogaeth gogledd-orllewin Cymru. Gall rhwydweithiau llwybrau hygyrch, parciau, gerddi a chefn gwlad yn ehangach chwarae rôl bwysig i wella iechyd a llesiant. Gall Teithio Llesol a llwybrau diogel i'r ysgol helpu i sicrhau bod mynediad at yr amgylchedd naturiol yn dod yn rhan o fywyd beunyddiol.

Sut all pobl gymryd rhan?

Rydym yn croesawu cyfleoedd i’r cyhoedd gysylltu â ni ar unrhyw gam o'r broses Datganiad Ardal. Rydym yn bwriadu cynnal sesiynau galw heibio a gweithdai yn y gymuned yn ystod 2020 er mwyn ein helpu i ddatblygu ymchwil, ystyried cyfleoedd ac i sôn wrthym am eich syniadau am y gymuned gan ystyried sut y gallant gael eu hariannu.

Ceir hefyd ffurflen adborth a chyfeiriad e-bost: northwest.as@cyfoethnaturiolcymru.gov.uk pe byddech am ysgrifennu atom gyda'ch syniadau ar gyfer datblygu camau gweithredu o dan y thema hon..

I helpu fel hwyluswyr y broses hon, bydd Cyfoeth Naturiol Cymru yn gwneud y canlynol:

• Gweithio ar rai agweddau ar y sgyrsiau a ddeilliodd o ymgysylltu â rhanddeiliaid y Datganiad Ardal a nododd gyfleoedd a heriau i dreialu gwahanol ddulliau gweithredu a datblygu ffyrdd newydd o weithio.

Rhowch wybod